«ՆԻԴԵՐԼԱՆԴԱԿԱՆ ՕՐԱԳԻՐ»-Գրական հանդես
ԼԵՆԸՐԴ ՔՈՀԵՆ | Երգեր սիրո և ատելության
Լսեցի մի տղամարդու մասին
ով այնքան գեղեցիկ է բառերն արտաբերում
որ միայն անուններ տալիս
կանայք տրվում են նրան:
Եթե ես համր եմ քո մարմնի կողքին
մինչ լռությունը փթթում է ինչպես ուռուցքը շուրթերի վրա
պատճառն այն է որ լսում եմ թե ինչպես է մեկը
բարձրանում աստիճաննորով
ու կոկորդը մաքրում դռան մոտ:
Երգ
Համարյա քնեցի
մոռանալով այն չորս
սպիտակ մանուշակները
որոնք դրեցի քո կանաչ սվիտերի
կոճականցքերի մեջ
ու ինչպես հետո համբուրեցի քեզ
և դու ինձ համբուրեցիր
ամոթխած կարծես թե ես
երբեք չեմ եղել քո սիրեցյալը
Կնոջ մարմին եմ ուզում գրկել
Կնոջ մարմին եմ ուզում գրկել,
Քանզի սերս հեռու է տակավ:
Վաղը ևս նե չի գա ինձ մոտ
Ինչպես որ այսօր չեկավ:
Ոչ ոք չունի այդպիսի
Մարմին կատարյալ ու հավերժ,
Բայց այնքա՜ն, այնքա՜ն հեռում է նե,
Իսկ ես մենակ եմ անվերջ
Ասես գլուխգործոց նե լինի
Դղյակում հեռավոր, հուրհրան,
Որտեղ ուխտավորներն են շարվում,
Քահանաներն՝ արտագրում ներան։
Ավաղ, չեմ կարող այս երկար
Ճամփան կտրել ու անցնել,
Ոչ էլ պինդ-պինդ գրկելով
Զգացմունքներս ներան հանձնել։
Կնոջ մարմին եմ ուզում գրկել-
Տաքուկ, քաղցրաբույր ու փայլուն։
Ամբողջ գիշեր ոտքերիս շուրջ
Սառը կմախքներ են քայլում։
Երբ ամեն ինչ ունեմ
Դու վախենում ես որ կհեռանամ։
Ես քեզ չեմ լքի։
Միայն օտարականներն են ճամփա ելնում։
Երբ ամեն ինչ ունեմ,
չունեմ գնալու տեղ:
Ամեն ինչ
Ադոլֆ Այխմանի մասին
ԱՉՔԵՐ……………………………………………………………………………………..
…Միջակ
ՄԱԶԵՐ……………………………………………………………………………………..
…Միջակ
ՀԱՍԱԿ………………………………………………………………………………………
..Միջակ
ՔԱՇ………………………………………………………………………………………….
….Միջակ
ԶԱՏՈՐՈՇԻՉ
ԳԾԵՐ………………………………………………………………………Ոչ մի
ՁԵՌՔԵՐԻ ՄԱՏԵՐԻ
ԹԻՎԸ………………………………………………………….Տասը
ՈՏՔԵՐԻ ՄԱՏԵՐԻ
ԹԻՎԸ…………………………………………………………….Տասը
Ղովտ
Վերադարձրու ինձ տունս
Վերադարձրու ինձ իմ ջահել կնոջը
Գոռացի իմ կածանին ցցված արևածաղկին
Վերադարձրեք ինձ նշտարս
Վերադարձրեք ինձ իմ սարի տեսարանը
Ասացի իմ կածանով ցրված սերմերին
Վերադարձրու ինձ անունս
Վերադարձրու ինձ մանկությանս ցուցակը
Շշնջացի փոշուն երբ կածանը վերջացավ
Հիմա երգիր
Հիմա երգիր
երգեց իմ վարպետը մինչ սպասում էի սառը քամու մեջ
Սրա՞ համար եմ այսքան ճամփա անցել
զարմացա մինչ սպասում էի անբասիր ցրտում
վերջապես պատրաստ՝ քննարկելու իմ լռությունը
Ասա ինձ վարպետ
շարժվո՞ւմ են շուրթերս
կամ որտեղի՞ց է գալիս
այս մեղմիկ համապարփակ երգը որ առաջ է մղում հոգիս
ժայռի մեջ խրված աղի նիզակի պես
Վերադարձրու ինձ տունս
Վերադարձրու ինձ իմ ջահել կնոջը
Տգեղ իմ իսկ աչքերում
Ամեն անգամ երբ տեսնում եմ քեզ
մի պահ մոռանում եմ
որ տգեղ եմ իմ իսկ աչքերում
քեզ չնվաճելու համար
Ուզում էի որ դու ինձ ընտրես
քո ճանաչած բոլոր տղամարդկանց միջից
որովհետև նրանց ընկերակցությունը
կործանում է ինձ
Հաճախ ես այսպես եմ աղոթել քեզ համար
Թող ես ունենամ ներան
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ գեղեցկությունդ ջութակի հետ այս վառման
Պարիր ինձ տագնապները մեր որ անհոգ ու կուռ դառնամ
Լինեմ ձիթենու ճյուղը քո, դու՝ աղավնին, հավերժը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Թող տեսնեմ գեղեցկությունդ երբ չլինի ոչ մի վկա
Զգամ ես շարժումները քո, Բաբելոնը թող հետ գա
Ցույց տուր այն ինչի սահմանը միայն իմ հոգու մեջ է
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ հարսանիքը մեր, պարիր ինձ ամեն վայրկյան
Պարիր ինձ քնքշորեն ու մեղմ, պարիր ինձ երկար մի կյանք
Գիտենք սիրո ելևէջները մենք, գիտենք ամեն մի էջը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ երեխաների համար ովքեր խնդրում են որ ծնվեն
Մեր համբույրներից վարագույրը մաշվեց ծվեն-ծվեն
Թել առ թել պատռվեց վրանը – այնքան զորեղ է տենչը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ գեղեցկությունդ ջութակի հետ այս վառման
Պարիր ինձ տագնապները մեր որ անհոգ ու կուռ դառնամ
Հպվիր ինձ մերկ ձեռքով կամ ձեռնոցով մինչև հավերժը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Պարիր ինձ մինչև սիրո վերջը
Եթե Դու կամենաս
Եթե Դու կամենաս
որ բառ չասեմ այլևս
չլսվի իմ ձայնը
չլսվեն քայլերս
Չեմ խոսի երբեք
կմնամ անհաս
կապրեմ համր ու հեզ
եթե Դու կամենաս
Եթե Դու կամենաս
ճշմարիտ ձայն լսել
կերգեմ կոտրված սարից
Քո անունը վսեմ
Կոտրված այս սարից
Քո գովքը կանեմ
եթե Դու կամենաս
որ ես ձայն հանեմ
Եթե Դու կամենաս
եթե կա ընտրություն
թող լցվեն գետերը
լինի խնդություն
թող ցողի Քո գութը
դժոխքի սրտերը նենգ
եթե Դու կամենաս
որ մենք ապաքինվենք
Եվ ի մի բեր մեզ
կապիր մեզ ուս-ուսի
զավակներդ աստ
քուրձերով լույսի
քուրձերով լույսի՝
սպանելու պատրաստ-
Վերջ տուր գիշերվան
միայն թե կամենաս
Գրում եմ որովհետև
Գրում եմ որովհետև
ուզում եմ ստեղծել
քեզ պես գեղեցիկ մի բան
Երբ քեզ հետ եմ
ուզում եմ այն հերոսը լինել
որ ուզում էի լինել
յոթ տարեկանում
կատարյալ տղամարդ
ով սպանում է
ՄԱՐԻՏԱ
ՄԱՐԻՏԱ
ԽՆԴՐՈՒՄ ԵՄ ԳՏԻՐ ԻՆՁ
ԵՍ 30 ԵՄ ԴԱՌՆՈՒՄ
Նամակները
Երբեք դու չես սիրել
Ինձնից ստանալ նամակ:
Հիմա հանկարծ գտար
Իմաստ ու ժամանակ:
Ինչ չես հասցրել այրել՝
Կարդում ես դու դարձյալ,
Սեղմում ես շուրթերիդ
Էջերն հոգածության:
Ջրհեղեղ է լինելու,
Ասացի, ուրիշ ոչինչ:
Մտածում էի՝ կգաս:
Թողեցի հասցես – որ ի՞նչ:
Երկար էր պատմությունդ,
Ու տարիներ անցան
Մինչև անցար սահմանը
Ինքնապաշտպանության:
Անդ՝ վիրավոր կերպեր,
Կորուստ ու խենթություն:
Աստ՝ բարություն մի պարզ,
Կորով ու մենություն:
Մտնում ես իմ սենյակը,
Մոտենում ճերմակ թղթին,
Գրում ես քո նամակը
Արդեն հաջորդին:
Ո՞ւմ ես իսկապես հիշում
Հայրս մահացավ երբ ես ինը տարեկան էի,
մայրս՝ երբ քառասունվեց էի:
Արանքում՝ շունս, մի քանի ընկերներ:
Վերջերս՝ էլի ընկերներ,
իսկական ընկերներ,
հորեղբայրներ ու մորաքույրներ,
բազմաթիվ ծանոթներ:
Մեկ էլ՝ Շեյլան էր,
որ ասաց՝ Քեզ քոքվածի տեղ մի դիր, Լեն:
Ցանկությանդ լուրջ վերաբերվիր:
Նե մահացավ երբ նոր էր լրացել
Մեր տասնհինգը:
Սեր իմ սեր իմ սեր իմ
Խնդրեցի հորս,
Ասացի՝ Փոխիր անունս, հայր:
Այս մեկը որ կրում եմ մինչ օրս
Հիշեցնում է ինձ նողկանք, կեղտ ու ժահր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Ասաց՝ Կողպեցի քեզ այս մարմնի մեջ,
փորձության պես մի բան էր, երևի:
Օգտագործիր այն որպես զենք
կամ մի կնոջ ժպիտ պարգևիր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Թույլ տուր նորից սկսեմ, կանչեցի ես,
Խնդրում եմ, թույլ տուր:
Գեղեցիկ դեմք եմ ես ուզում այս անգամ,
Ոգի խաղաղ ու մաքուր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Երբեք, երբեք ես չեմ շրջվել, ասաց,
Եղել եմ միշտ հավատարիմ:
Դու ի՛նքդ շինեցիր տաճարը,
ի՛նքդ ծածկեցիր դեմքը իմ:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Թող որ այս երգի ոգին
թևածի միշտ ջինջ ու վսեմ:
Թող այն լինի վահանը քո,
վահանը քո՝ թշնամու դեմ:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Եվ սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ, սեր իմ,
սեր իմ, վերադարձիր:
Իմ գաղտուկ կյանքում
Տեսա քեզ առավոտյան:
Արագ ես շարժվում:
Անցյալից ազատվելուն
Դեռ չեմ վարժվում:
Կարոտում եմ քեզ:
Մենակ ու անքուն:
Մենք դեռ սիրում ենք իրար
Իմ գաղտուկ կյանքում:
Զայրանալիս ժպտում եմ:
Կատակում անհամ:
Խաբում ու ստում եմ
Որպեսզի դիմանամ:
Գիտեմ սխալ ու ճիշտ,
Վերելք ու անկում:
Ճշմարտությունն է
Իմ գաղտուկ կյանքում:
Դիմացիր, իմ եղբայր,
Քույր իմ, դիմացիր:
Գիտես հրամանները.
Առավոտն ի վար,
Գիշերն ի վեր անցիր.
Հատիր սահմանները
Քո գաղտուկ կյանքի:
Լրագիրն եմ թերթում:
Աչքերս՝ մի քիչ թաց:
Մարդկանց շատ պե՞տքն է
Ողջ ես թե մեռած:
Կամ սև, կամ սպիտակ:
Չկա մեկ ուրիշ գույն:
Փառք Աստծո, որ բարդ է
Իմ գաղտուկ կյանքում:
Կծում եմ շուրթերս:
Գնում այն ինչ որ կա.
Մի նոր ձայնապնակ,
Մի հին փիլիսոփա:
Բայց միշտ միայնակ եմ:
Սրտումս՝ սառցե քուն
Ու սառնամանիք
Իմ գաղտուկ կյանքում
Հազար համբույր խորությունից
Ոչինչ որ այս ճամփան երկար է
Զառիթափ է օձապտույտ
Ոչինչ որ այս լուսինը տկար է
Համատարած մութ է տմույն
Ի՞նչ հոգ՝ հաղթող ենք թե պարտված
Կհանդիպենք հաստատ նորից
Գոնե լսեցի բառերն այս քո
Հազար համբույր խորությունից
Ես քեզ սիրեցի երբ բացվեցիր
Ինչպես շուշանը շողերի հետ տաք
Տես՝ մեկ ուրիշ ձնեմարդ եմ ես
Կանգնած ձյունախառն անձրևի տակ
Ով սիրեց քեզ իր սառած սիրով
Արտաքինով որ հանում է հունից
Այն ամենով ինչ նա է ու նա էր
Հազար համբույր խորությունից
Գիտեմ քո սուտը պարտադիր էր
Հասկացար որ այն միշտ է փրկում
Երբ դեռ հորդ ծունկն էիր գրկել
Կամ թոթովել քո մոր գրկում
Բայց արժե՞ր այսքան ճամփան գալ հետ
Այրվող փողոցով դառնալ դեպ ինձ
Երբ միայն մարող հոգոց է լսվում
Հազար համբույր խորությունից
Ի՞նչ հոգ՝ հարուստ ես և ուժեղ
Ի՞նչ հոգ աղքատ ես ու տկար
Ի՞նչ հոգ՝ երգեր ես հորինել
Որ սոխակներն են գեղգեղում հարԻ՞նչ հոգ թե ժամը քանիսին
Պակաս թե անց, ինչից, ումից
Փորում ենք կյանքն ու ողջ մնում
Հազար համբույր խորությունից
Պարտադիր չէ որ ինձ սիրես
Պարտադիր չէ որ ինձ սիրես
լոկ այն պատճառով
որ դու այն բոլոր կանայք ես
ում ես ցանկացել եմ
Ես ծնվել եմ քեզ հետևելու համար
ամեն գիշեր
մինչ ես տակավին
բազմաթիվ տղամարդիկ եմ ովքեր սիրում են քեզ
Հանդիպում եմ քեզ սեղանի շուրջ
գրկում եմ քո բռունցքը
հանդիսավոր տաքսու մեջ
Արթնանում եմ մենակ
ձեռքս քո բացակայության վրա
Կարգուկանոն Հյուրանոցում
Բոլոր երգերը քեզ համար եմ գրել
Վառել եմ կարմիր ու սև մոմեր՝
տղամարդու և կնոջ տեսքով
Ճանդանու երկու բուրգերի
ծխի հետ եմ ամուսնացել
Աղոթել եմ քեզ համար
Աղոթել եմ որ կսիրես ինձ
և աղոթել եմ որ ինձ չես սիրի
Լենըրդ Քոհեն,
«Երգեր սիրո և ատելության»,
բանստեղծություններ
(թարգմանությունը՝ Սամվել Մկրտչյանի)
Երևան, հեղ. հրատ., 2013թ
163 էջ
________________________________
Էզրա Փաունդ | Տեսանող աչքը
Ողբ
Այլևս չկա մեզ համար հոգոցը փոքրիկ,
Այլևս հողմերը մթնշաղին չեն վրդովում մեզ:
Նայե՛ք չքնաղ մեռյալներին:
Այլևս չեմ վառվում ես:
Այլևս մեզ համար չէ թևերի թափահարումը
Որ աղմկում էր մեր գլխավերևում:
Նայե՛ք չքնաղ մեռյալներին:
Այլևս չի ձաղկում ինձ ցանկությունը,
Այլևս մեզ համար չէ դողը՝
Ձեռքերի հպման պահին:
Նայե՛ք չքնաղ մեռյալներին:
Այլևս մեզ համար չէ շուրթերի գինին,
Այլևս մեզ համար չէ գիտելիքը:
Նայե՛ք չքնաղ մեռյալներին:
Այլևս չկա հորձանքը,
Այլևս չունենք մեր հանդիպման վայրը
(Նայե՛ք չքնաղ մեռյալներին) ՝
Թինթագյոլը:
Աղջիկ
Ծառը մտել է ձեռքերիս մեջ,
Բուսահյութը բարձրանում է իմ բազուկներով,
Ծառը կրծքիս մեջ է աճել
Դեպի ներքև,
Բազուկների պես` ճյուղերը դուրս են աճում ինձնից:
Ծառ ես դու,
Մամուռ ես դու,
Մանուշակներ ես հողմերի ներքո:
Երեխա ես դու – բարձր այնքան,
Եվ այս ամենը անմտություն է աշխարհի համար:
Ողջույն
Սերունդ լիապես ինքնագոհների
և լիապես անհարմար սերունդ:
Ես տեսել եմ ձկնորսների խնջույքն արևի տակ,
Տեսել եմ նրանց՝ փնթի ընտանիքներով,
Տեսել եմ նրանց ժպիտները՝ ատամներով լի,
լսել եմ նրանց ծիծաղն անճոռնի,
Եվ ես երջանիկ եմ առավել, քան դուք,
Եվ նրանք ինձնից երջանիկ են,
Եվ ձկները լողում են լճում
ու նույնիսկ չունեն հագուստ:
Դաշինք
Ես դաշինք եմ կնքում քեզ հետ, Ուոլթ Ուիթմեն,
Երկար ժամանակ քամահրեցի քեզ,
Հիմա գալիս եմ որպես հասուն մի երեխա,
Որը բթամիտ հայր է ունեցել:
Ես հասուն եմ՝ քեզ հետ ընկերանալու համար:
Դու առաջինը փայտը կոտրեցիր:
Փորագրելու ժամանակն է հասել հիմա:
Մենք նույն հյութն ու նույն արմատն ունենք.
Մեր միջև թող շփում լինի:
Coda
Ով իմ երգեր,
Ինչո՞ւ եք այդպես անհամբեր ու պրպտուն հայացքով նայում
դեմքերին մարդկանց.
Մի՞թե կգտնեք նրանց մեջ ձեր կորուսյալ մեռյալներին:
Ձեղնահարկ
Եկ խղճանք նրանց ովքեր մեզնից հարուստ են:
Եկ հիշենք, բարեկամ, որ հարուստները
ծառաներ ունեն բայց ոչ բարեկամներ,
Իսկ մենք ունենք բարեկամներ բայց ոչ ծառաներ:
Եկ խղճանք ամուսնացածներին և չամուսնացածներին:
Լուսաբացը ներս է մտնում փոքրիկ ոտքերով
որպես մի ոսկեզօծ Պավլովա, *
Եվ ես մոտ եմ իմ ցանկությանը:
Կյանքն ավելի լավ բան չի պարունակում
Քան այս ժամը զուլալ զովության-
միասին արթնանալու ժամը:
*Աննա Պավլովա (1885-1931) . ռուս բալերինա: Լոնդոնում
առաջին անգամ ելույթ է ունեցել 1910-ին:
Պանը մեռավ
«Պանը մեռավ: Մեռավ Մեծն Պանը:
Ա՛խ, խոնարհեք ձեր գլուխները, կույսեր,
Եվ հյուսեք նրա ծաղկապսակը»:
«Ամառ չմնաց տերևների մեջ,
Թառամեց սեզը դաշտում.
Ծաղկապսակ ինչպե՞ս հյուսենք,
Կամ առհավատչյան մեր նախշուն»:
«Չեմ կարող ասել, Օրիորդներ.
Միշտ էլ բռի է եղել Մահը:
Չեմ կարող ձեզ ասել, Օրիորդներ,
Թե ինչու այս ագահը
Տարավ մեր Տիրոջն՝ ընտրելով
Սնամեջ այս եղանակն ու պահը»:
Մետրոյի կայարանում
Ամբոխի միջի այս դեմքերի տեսիլքը.
Թաց, սև ճյուղի թերթիկներ:
Ալբա*
Սառը ինչպես գունատ ու թաց տերևները
հովտաշուշանի,
Նե պառկեց իմ կողքին՝ լուսաբացի մեջ:
* «լուսաբացի բանաստեղծություն»
Նկարը
Այս մահացած կնոջ աչքերը խոսում են ինձ հետ:
Այստեղ կար սեր, որը ջրասույզ չի լինում:
Այստեղ կար ցանկություն, որը չի ջնջվում համբույրով:
Այս մահացած կնոջ աչքերը խոսում են ինձ հետ:
Տենցոնե*
Կընդունե՞ն մարդիկ սրանք
(այսինքն՝ այս երգերը)
Ինչպես երկյուղած աղջիկ՝ կենտավրոսից
(կամ հարյուրապետից) .
Արդեն նրանք լեղապատառ փախչում են:
Կազդվե՞ն նրանք ճշմարտանմանությունից:
Անառիկ է նրանց կուսական բթությունը:
Աղաչում եմ, եղբայր քննադատներ,
Մի հոգացեք ինձ համար լսարան հայթայթել:
Ես իմ ազատ տեսակի հետ եմ շփվում ժայռի վրա.
ամեն մի ծերպ
Լսել է կրունկներիս արձագանքը
սառը լույսի մեջ,
խավարում:
* իտ.- գրական բանավեճ:
Erat Hora*
«Շնորհակալություն, ինչ էլ որ լինի» ։ Հետո նե շրջվեց
Եվ, ինչպես արևաշողն է հանգչում գլխիկոր ծաղիկների
Վրա, երբ քամին բարձրացնում ու թեքում է նրանց,
Այդպես արագ նե հեռացավ։ Ինչ էլ որ լինի․ մի ժամ արև
Վայելեցի, ու ամենաբարձր աստվածներն անգամ
Չեն պարծենա թե գտել են առավել լավ բան
Քան այդ անցողիկ ժամվա հաճույքը։
* «այն ժամն էր» (լատ.):
Մնացյալները
Օ, անօգ քչեր երկրիս, ստրկացած փշուրք:
Արվեստագետներ՝ կոտրված,
Մոլորյալ, կորած՝ հեռավոր գյուղերում,
Արհամարված, ընդդիմացած:
Գեղեցկության սիրահարներ, սովահար,
Անհաշտ՝ համակարգերի դեմ,
Անօգ՝ կառավարման դեմ:
Դուք, որ չգիտեք ինքներդ ձեզ մաշել՝
Հաջողությանը անվերջ փակչելով,
Դուք, որ գիտեք պոռոտախոսել
Եվ չեք էլ կարող կրկնությամբ կռել ինքներդ ձեզ:
Նրբիկ մարդիկ,
Կոտրված՝ շինծու գիտելիքների դեմ,
Դուք, որ ամեն ինչ անգիր գիտեք,
Ատելի, փակված, արհամարհված:
Հիշեք,
Ես փոթորիկն եմ կտրել անցել,
Ես կրել եմ իմ աքսորը: