Արմեն Շեկոյան / Անտիպոեզիա, բանաստեղծություններ

(ծնվել է Մարտի 23, 1953, Երևան) ― հայ ժամանակակից գրող, բանաստեղծ և լրագրող։

Կենսագրություն

Արմեն Շեկոյանը ավարտել է Երեւանի Խ. Աբովյանի անվան պետական մանկավարժական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը։ Հետագայում սովորել է Մոսկվայի Մ. Գորկու անվան գրականության ինստիտուտի գրական բարձրագույն դասընթացներում։ Աշխատել է Երեւանի բժշկական ինստիտուտում, «Ծիծեռնակ» ամսագրում, Գրական ինստիտուտում, «Սովետական գրող» հրատարակչությունում, ՀՀ Մշակույթի նախարարությունում։ Որոշ ժամանակ եղել է Հովհ. Թումանյանի տուն-թանգարանի տնօրենը։

Ստեղծագործական աշխատանք
Արմեն Շեկոյանի բանաստեղծություններում բնորոշ է քաղաքային սլենգի օգտագործումը։

«Հայկական ժամանակ» վեպի հեղինակն է, որը մաս առ մաս տպվում է «Առավոտ» օրաթերթի կայքէջում։

Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են ուկրաիներեն, էստոներեն, ռուսերեն և չեխերեն։

Պարգևներ

• Հայաստանի գրողների միության Ավետիք Իսահակյանի անվան մրցանակ
• «Վլ. Մայակովսկու օրեր» անվան մրցանակ 1981 թ. Վրացական ՍՍՀ-ում անցկացվող Վլադիմիր Մայակովսկուն նվիրված պոեզիայի ավանդական փառատոնում

Հրատատակված գրքերը

• Մետաքսի ճանապարհ (պատմվածքների ժողովածու), Երևան, 2004։
• Երևան-հյուրանոց (բանաստեղծություններ), Երևան, 2003։
• Անտիպոեզիա (բանաստեղծություններ), Երևան, 2000։
• Թուղթ ու գիր, (Բանաստեղծությունների ժողովածու), 1991
• Բախտ, (Բանաստեղծությունների ժողովածու), 1987
• Ճոճք, (Բանաստեղծությունների ժողովածու), 1982
• Ճամփորդ արևը (Բանաստեղծությունների ժողովածու, մանկական), 1980
• Անձրև, անձրև, մի արի (Բանաստեղծությունների ժողովածու, մանկական), 1980

«Անտիպոեզիա» . այսպես է վերնագրել Արմեն Շեկոյանն իր ժողովածուներից մեկը: Փաստը կարելի է դիտարկել իբրեւ եզրն առավել «բաց» շրջանառության մեջ դնելու սկիզբ, բայց նաեւ' ներկա ժամանակը հասկանալու մեկ այլ փորձ: Իսկապես բազմաթիվ են որեւէ տրվածություն հասկանալու ճանապարները, որոնք էլ, իրենց հերթին, իրականանալի են ամենատարբեր մակարդակներում, նաեւ' բանաստեղծության, լեզվի: Մի ճանապարհ էլ, թերեւս, հայտնի «Հայկական ժամանակ» վեպի հեղինակի բանաստեղծությունները հենց այսպիսի՜ ընտրությամբ ներկայացնելն է ահա:
Ավագ ԵՓՐԵՄՅԱՆ

...որովհետեւ մարդիկ ու մանավանդ հայերս ինչ-որ մեկին ոչ թե պարզապես սիրում ենք, այլ էդ ինչ-որ մեկին ի հեճուկս մեկ ուրիշի ենք սիրում, եւ մարդիկ ու մանավանդ հայերս ոչ թե ուզում ենք էս կյանքում երջանիկ լինել, այլ ուզում ենք ավելի երջա նիկ լինել, քան՝ մեր դիմացինը, եւ մարդիկ ու մանավանդ հայերս ոչ թե ուզում ենք մեր էս մինուճար կյանքն ապրել, այլ ուզում ենք մեր էս մինուճար կյանքն ավելի լավ ապրել, քան՝ դիմացինը, եւ քանի որ մեր դիմացինն էլ է հիմնականում մարդ ու հիմնականում հայ, մերդիմացինն էլ է նույնը ցանկանում, ու էսպես մի ասնաբար նույնը ցանկանալով՝ մշտապես դժգոհ ենք, որովհետեւ երջանկության մեր բաժինը շարունակաբար չստանալով՝ շարունակաբար կարծում ենք, թե՝ երջանկության մեր բաժինը դիմացինին է բաժին հասել, եւ, բնականաբար, դիմացինն էլ իր գծով է նույնը կարծում... «Հայկական ժամանակ» վեպից ԱՆՏԻՊՈԵԶԻԱ Զրույց մարդու հետ Զարկեցիր ինձ, ո՛վ անցավոր, քո հայացքով չոր ու ունայն, զի՝ քեզ թվաց, թե իմ ցավը քոնը չէ ու ի՜մն է միայն։ Մի պտույտից հետո դարձյալ քեզ վրա եմ զարմանալու, քանզի դո՜ւ ես, ո՛վ ողբացյալ, իմ ցավերը դարմանելու։ Սեր Ձմեռն անցավ։ Աստված իր հետ. գնա՜ էլ, գա՜ էլ։ Էս ընթացքում դու ոչ մի օր չես բացակայել մտածմունքից իմ շուրջօրյա՝ ճոխ ու գունավոր, ուր դու անվերջ թագուհի ես, ու ես՝ թագավոր։ Փորձնական եթեր Կորցընում եմ ու էլի հետ եմ ստանում։ Մերթ զրկում ես ինձ, մերթ էլ բախտ ես խոստանում։ Կյանքը սա՞ է, Տեր իմ, թե էլի բաներ կան։ Անվերջ քաղցր անցյալն է ու տըտիպ ներկա՞ն։ Մերթ խնդում եմ, մերթ լալիս՝ որպես մի Վերթեր։ Կյա՞նք է արդյոք, Տեր իմ, թե փորձնական եթեր։ Աղերս Էս պ հերից մինչեւ մեր կանխատեսումը վաղվա կյանք է դրված եւ, ավա՛ղ, մահեր էլ են շարված։ Տե՛ր, ամենատես ամոքիչ, փակիր դռները վախի, որ մենք զարթնենք ու քիչ-քիչ գանք դեպի քեզ։ Ու ձախից հրեշտակներ ուղարկիր, որ հորդորեն գառներիդ. հրեշտակներ ուղարկիր աջից ու մյուս դռներից, որ գան՝ բախեն իրարու հավերժություն ու վայրկյան. որ մենք գոնե մի գարուն դիմավորենք իբրեւ կյանք։ Չի հուրհրա Բառն է դժվար ելնում հոգուց։ Հոգին էլ է դժվար բացվում։ Բացվեց, ահա, բայց ինչ օգուտ. հիմի էլ իմ աչքն է թացվում։ Էս զբաղմունքն օտար է ինձ, սակայն չունեմ ուրիշ արհեստ։ Դընդընում եմ առավոտից անհոդաբաշխ ու անհամեստ ես ուզում եմ սիրուն վարդեր նկարել էս թղթի վրա, բայց... թանաքըս ջուր է արդեն. իմ բառն արդեն չի հուրհըրա։ Մեծ սեր Երբ փարվում է արեւածագն Էս աշխարհի թիկունքին, մոռացվում են ցավ ու փորձանք, ու մեր զըվարթ աչքունքից կաթում է Լույսն հանապազօր, որ ծագել է մեր սիրուց։ Մենք զըտել ենք գիշեր ու զօր աստվածա յին մի սե րուցք։ Ճողոպուր Ես ուզում եմ կըտըրվել իմ ու ձեր փուչ քանքարից։ Ես ուզում եմ դուրս գրվել Էս կատաղի պայքա րից։ Իմ հավատո հանգանակ՝ թուլակազմ ու սըփըրթնած, էլ չեմ ուզում անդանակ մորթըվել ու թըպըրտալ։ Հերիք է ինձ կողոպտեմ՝ շըռայլելով սուտ երդում։ Ես ուզում եմ ճողոպրել. չըլինել էս շըքերթում։ Ի բաց Փառք Քեզ, ամենայն թրթիռ բաշխող։ Փառք Քո աթոռին ու Քո թագին։ Չըկա անցյա լը, որ, իմ հաշվով, մի զառանցանք էր հիվանդագին։ Չըկա անցյա լը։ Չըկա արդեն։ Եւ հորիզոնն է մի նրբերիզ բաժակ, որ շողաց ծարավի դեմ Քո ժառանգների ու որբերի։ Արեւ ու ձյուն Հանդիպեցին արեւ ու ձյուն։ Օրն է շըքեղ բախտի կամար։ Հոգապահուստ բախտի համար կուտակեցի հարըստություն։ Կուտակեցի հարըստություն հին ու խախուտ վայրկյաններից։ Օրն է շըռայլ։ Նոր կյանքն է ինձ տալիս հավատ ու հարություն։ Բռնել են էս ղողանջներն ինձ։ Վերից հուսո ձենն է կաթում։ Հիշում ու դեռ չեմ հավատում աչքերիս ու ականջներիս։ Ես իմ երգն եմ հիշում աշնան ու քըթիս տակ թույլ դընդընում. ուրկի՞ց եկավ, ո՞ւր է գնում երջանկությունն էս սըրարշավ։ Ժամանեց իր հեռուներից։ Նայում ու դեռ չեմ հավատում։ Ես փոխվել եմ. էլ չեմ ատում ուրիշներին ու ինքըս ինձ։ Հին ձայներ Նըմանակում է մարդը մարդուն։ Նըմանակում է օրը օրին։ Նորություն չըկա, եւ բոլորին նույն ձայնն է պահում հիմա արթուն։ Նույն ձայնն է հնչում մեր բոլորի երազներում ու ականջներում. Ու ներծըծվում ենք մենք օր օրի իր հըրաշալի ղողանջներում։ Ուրիշ նորություն չըկա. եթե լինի՝ այլեւս չենք իմանա։ Նորություններին հիմի արդեն մեր սրտիկները չեն դիմանա։ Ու րիշ նորություն պետք չի՝ եթե շարունակվենք էս ղողանջներում։ Հինն էլ հերիք է մեզ. միայն թե՝ չըմա րի մեր թույլ ականջներում։ Հարազատ են մեզ ձայներն էս, որ շարունակվում են ու ամոքում եւ հույս են տալիս ու մենավոր հեծեծանքներն են ցըրում հոգու։ Հայր մեր Անհնարին էր լինել էսքան անհիշաչար ու ներողամիտ, բայցեըայնպես՝ Դու եղար, սակայն Դու երեխա չես. Դու միամիտ մի երեխա չես. եւ այստեղից չես հեռանալու՝ միչեւ դարձյալ ճանաչենք Քեզ. ու մեր անիծյալ հիշողությունը շարժենք տեղից։

Մանրամասները` yerkir.am կայքում:


Վարդավառ
(բանաստեղծություններ դպրոցական կրտսեր տարիքի համար)

«Արևիկ» հրատարակչություն
1989թ. Երևան

Ագռավը

Կռռաց, կռռաց ագռավը
Ամբողջ տարի մեր բակում:
Տատս ասաց. - Ագռավը
Վատ բաներ է գուշակում:

Կռռաց, կռռաց մեր բակում,
կռռաց այստեղ ու այնտեղ,
Տեսավ` բան չի գուշակում,
Թռավ-գնաց ուրիշ տեղ:

Շունն ու գայլը

Մի շուն ասաց մի գայլի.
- Էդպես հպարտ մի քայլիր,
Էն դու չէի՞ր` գողի պես
Հոտը արիր երկու կես,
Մտար գողի պես փարախ
Ու հեռացար փախեփախ:
Թշնամի ես, թշնամի,
Շունն էդպես բան չէր անի:

Գայլը ասաց. - Շուն ախպեր,
Ի՞նչ է, ուզում ես կախվե՞մ:
ԸՆտանիքով վեց շունչ ենք,
Մեղավո՞ր ենք, որ շուն չենք:


Չար փայտահատը

Կար մի դաժան
Փայտահատ,
խփեց-կտրեց
Շնչահատ,
Ողջ անտառը
Փռեց ցած,
Հետո նայեց
Զարմացած,
Տեսավ` ոչ մի
Ծառ չկա,
Գեթ մի հատիկ
Ծառ չկա...
ՀԻմա շիվար,
Շփոթված
Գործիքներն է
Հավաքում...

- Քեզ տեղն է,
Չար փայտահատ,
Գոնե մի ծառ
Չթողիր,
Որ նստոտես
Շվաքում:

Պատառաքաղը

Ճանկում է նա
Ինչ պատահի,
Էլ չի նայում`
Տա՞ք է, պա՞ղ է:


Ապրում է այս
Ճաշարանում
Եվ ուրիշ գործ
Նա չի անում:


Այսպես է իր
Օրն անց կենում,
Սակայն ինքը
Չի հագենում:


Դե, մի խոսքով
Այս ընկերը
Սարսափելի
Շատակեր է:


-Ուտեստների
Մեծ սիրահար,
Բա ինչո՞ւ ես
Այդքան նիհար:


Փակ աչքերով


Կռունկների մի երավ
Թռավ, որ գա Երևան:


Ավագ կռունկը տարեց
Ներկա-բացակա արեց,
Ասաց. - Մեկը պակաս է,
Բայց չենք կարող սպասել.
Շատ երկար է մեր ճամփան,
Թող պատժվի ծույլն անբան:
 

Անձրև, անձրև, մի արի
(բանաստեղծություններ դպրոցական կրտսեր տարիքի համար)

«Սովետական գրող» հրատարակչություն
1982թ. Երևան


Իշուկի ականջներն ու խելքը

Կենդանիներին
Խելք էին բաժանում,
Հերթով գալիս էին,
բաժին ստանում:
Ամենավերջում
Եկավ իշուկը,
Երբ դատարկվել էր
Խելքի պուտուկը,
Եվ մնացել էր
Մի պուտ, մի պուտ խելք...


Ինչ կար, էն տվին,
Չկար ուրիշ ելք:

Նա չի ուշանում,
Իսկ հաջորդ անգամ
Երբ արդեն ականջ էին բաժանում:
Գալիս է շատ շուտ,
Ջոյում իր համար
Ականջներ խոշոր,
Երկար ու հարմար...
Այ քեզ ավանակ,
Այ քեզ մեծ գիտուն:

Մինչև հիմա էլ
Ուրախ է ու գոհ
Երկար ականջով
Եվ մի պուտ խելքով:

Ալա-բալա-նիցա
կամ` եկեք հաշվենք

Ուրբաթ, շաբաթ, կիրակի,
Տեսնենք ո՞վ կկրակի
Այն աղվեսի վրա, որ
Բոլորին խաբել է, թե`
Գնացել է մարզանքի,
Բայց առավոտ շուտ թաքուն,
Սողոսկել է հավաբուն:
Քեռի Վաղոն շատ ունի
Աղ ու պղպեղով վառոդ,
Դե, շուտ վազիր նրա մոտ:

Ինի-մինի-մայնի-մուկ,
Կատուն բռնեց մի չաղ մուկ,
Մյուս մկները այդ տեսան
Ու կատվի վրա հասան:
Ինի-մինի-մայնի-մուկ,
Ինչ աղմուկ է, Ինչ աղմուկ:
Շա՞տ երկար ես նստելու,
Գնա կատվին փրկելու:

Ալա-բալա-նիցա,
Արջ տեսա, շատ վախեցա,
Երբ գնացի ես անտառ,
Ուրախ էի ու կայտառ:
Շլդիկի հետ պարեցի,
Թութակի հետ երգեցի:
Բակում տոթ է, շոգ ամառ,
Ո՞վ կգա ինձ հետ անտառ:

Ձեզ հետ միասին
(բանաստեղծություններ)


«Սովետական գրող» հրատարակչություն
1979թ. Երևան




ՀԱՅԱՍՏԱՆ


1.
Դու ապրում ես լեռներիդ մեջ վայրի,
դու հոսում եմ ջրերիդ հետ ուրախ,
դու պարզ ընդգծված ես արեգակի ֆոնին,
դու միշտ ժպտում ես քարտեզներից ժլատ,
դու ինձ հետ ապրում ես
այս համեստ կահավորված սենյակի մեջ
և հիմա
լուսամփոփից կաթում ես թղթին:


Իմ հայրենիք, ահա դու կրկին
ծեծում ես պատուհանները հնօրյա խրճիթներիդ,
այցելում ես բակերը բոլոր
և նորից ստուգում ես
տրամադրությունը հուշարձաններիդ:
Սակայն, ինքդ քեզ հասնելու համար
Ժամանակը դարձյալ քիչ է թվում:


Իսկ մենք...
ամենասովորական լեռնագնացներ ենք,
որ ծնվեցինք`
քո մարմնով անվերջ բարձրանալու համար:

2.
Թոնիրներից ելնում էր ծուխը
երդիկներին ի վեր
և երկնքի վրա գրում էր`
Հ ա յ ա ս տ ա ն:


Հող իմ, ներիր ինձ,
ես այդպես էլ երբեք երդիկ չտեսա
և չիմացա ստույգ ոչինչ:


Արևը հոգնել էչ իր միևնույն կետից,
արևը լցվում էր բաժակների մեջ,
իսկ պապիս հոգնած ձեռքերը
օդի մեջ գրում էին`
Հ ա յ ա ս տ ա ն:


Հող իմ, ներիր ինձ,
ես այսօր քնեցի երկար,
բայց չկարողացա տեսնել
երազը պապիս:


Հող իմ,
անհավատալի փոքրիկ իմ հող,
ես ուզում եմ մեծանալ անվերջ,
որ կարողանամ գրկել երկինքդ:


3.
Դու ինձ ստիպեցիր
անվերջ հոսել դեպի ներս,
դեպի ներս,
դու ինձ ստիեցիր
բարձրացնել հողին զույգ ափերով
գլխից վեր,
դու միակն էիր,
որ ինձ ստիպեցիր երդվել:


Դու կրկին միակն ես,
որ ինձ ստիպում ես դադարեցնել երգը,
քանզի բառերն հիմա աննյութ են`
քան երբևէ,
դու ինձ ստիպում ես դադարեցնել երգը,
քանզի դու վերջ չունես,
իսկ իմ երգտ մի օր վերջնականապես
կլուծվի մայրամուտի մեջ:


Իսկ գուցե մի գեղեցիկ օր
ես կրկին դիմավորեմ քեզ
բառերի շքերթով.
երբ ոտքերս ավելի ամուր լինեն,
իսկ բեռս` ծանր,
երբ բառերն ավելի կոշտ լինեն,
իսկ մատներս` կոպիտ, -
այնժամ մենք կքայլենք ուս-ուսի
հավերժի միջով,
քանզի դու վերջ չունես
և ես չեմ վախենա մահից...
Իսկ թե ճանապարհին հանկարծ ընկնեմ-մեռնեմ,
գուցե դու իմ մահով
մի նոր արմատ շահես:


ՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆ


Եթե երբևէ մնաս քեզ հետ մենակ
և ժամերդ թափվեն անմխիթար,
հիշիր,
որ ծիրանի կորիզը դարձել է ծառ,
հիշիր,
որ հողի մեջ ունես բացված երազ:


Փչեք շեփորները պատյաններից փրկված,
փչեք լուսանկարի դեմքից
ժամանակի հևքը սառած,
և ձեր սուլիչները փչեք
ծիրանի կորիզներից շինած.
այստեղ հանգչում են դեղձենու ծաղիկները`
թիթեռնիկներ պահած,
այստեղ հանգչում է կորիզը,
որ համառորեն դարձել է ծառ:


Եթե երբևէ այցելես ինքդ քեզ,
և դեմքիդ փոշին սրբելը դառնա պահանջ,
նայիր, տես,
հենակ են դրել ցանկապատիդ,
հանիր, նետիր մի կողմ,
հենվիր ինքդ քեզ,
միայնակ:


ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴ
Արամ Խաչատրյանին Այդ օրը, վերջին օրը ոչ ոք չիմացավ,
որ Որսկան ախպերը իջել էր սարից
և քեզնից հարցրել այն դժբախտ մոր
կորած որդու տեղը:
Եվ դու ասել էիր` գնա, էլի փնտրիր,
և դու ասել էիր` տարեք:
Այդ օրը ոչ մի մահվան հնչյուն
չմոտեցավ քեզ, ոչ մի կաթիլ արցունք
չընկավ հենց այնպես,
անձրևի նվագի տակ հայրենի քաղաքդ
դիմավորում էր քեզ իբրև նորածնի,
հայրենի քաղաքդ-Երևան-հսկա հայելի,
որ ատժրտացոլեց քո դեմքը
սկզբից մինչև վերջ:
Դու հրաժեշտ էիր տալիս հանգիստ,
քանզի ամեն ինչ վերցրիր քո ափերի մեջ
և ուրիշ ոչ մի գոյություն չէիր ակնկալում,
իսկ հանդերձյալ կյանքը սկսվեց ժամանակից շուտ,
այստեղ, հենց այս երկրում:
Այդ օրը ոչ մի մահվան հնչյուն
չմոտեցավ քեզ, ամեն մի տուն
իր հետ քո պատկերը տարավ:
Իսկ այնտեղ` հեռվում, թփերի տակ խոնավ,
անձրևից ու զարմանաքից կուչ էր եկել մահը,
որին ոչ ոք, ոչ ոք այդ օրը
չտեսավ:

hs-poetry.blogspot.nl/Հասմիկ Սիմոնյան